Edson Arantes do Nascimento, còn được biết đến với cái tên Pelé, là huyền thoại bóng đá vĩ đại nhất mọi thời đại. Ông được Liên đoàn bóng đá thế giới (FIFA) bầu chọn là Cầu thủ xuất sắc nhất thế kỷ 20, và là biểu tượng của bóng đá Brazil cũng như toàn thế giới. Sự nghiệp bóng đá của ông kéo dài hơn 20 năm và ông đã giành được 3 chức vô địch World Cup, ghi được 1281 bàn thắng chính thức trong sự nghiệp, và trở thành hiện tượng văn hóa toàn cầu.
Thời thơ ấu nghèo khó
Pelé sinh ngày 23/10/1940 tại thành phố Três Corações, bang Minas Gerais, Brazil trong một gia đình nghèo khó. Cha ông, João Ramos do Nascimento, tức Dondinho, là một cựu cầu thủ bóng đá nghiệp dư. Do hoàn cảnh khó khăn, Pelé phải làm nhiều công việc lặt vặt để giúp gia đình từ khi còn nhỏ.
Từ nhỏ, Pelé đã say mê bóng đá nhờ ảnh hưởng của cha. Khi chơi bóng ở địa phương, Pelé và các bạn thường dùng bóng làm từ giấy báo hay vỏ cam thay vì quả bóng đúng chuẩn do không có tiền mua. Điều này đã rèn luyện cho Pelé kỹ năng kiểm soát bóng tuyệt vời.
Ngoài bóng đá, Pelé còn chơi bóng đá trong nhà (futsal) và giành nhiều chức vô địch futsal địa phương, giúp ông phát triển kỹ năng và tốc độ chơi bóng. Theo Pelé, bóng đá trong nhà rất khắc nghiệt và buộc cầu thủ phải suy nghĩ nhanh chóng. Kinh nghiệm này giúp ông rèn luyện khả năng ra quyết định nhanh trên sân cỏ sau này.
Khởi đầu sự nghiệp thi đấu
Năm 15 tuổi, Pelé được huấn luyện viên Waldemar de Brito phát hiện tài năng và đưa về thử việc tại câu lạc bộ Santos. De Brito đã dự đoán rằng cậu bé 15 tuổi này sẽ trở thành cầu thủ vĩ đại nhất.
Chỉ ba tháng sau khi gia nhập Santos, Pelé đã ghi bàn thắng chuyên nghiệp đầu tiên của mình ngay trước sinh nhật lần thứ 16. Ông nhanh chóng trở thành chân sút hàng đầu của giải vô địch São Paulo năm đó, ghi được 58 bàn sau khi mới 17 tuổi.
Với thành tích ghi bàn ấn tượng, Pelé được triệu tập vào đội tuyển bóng đá quốc gia Brazil năm 1957 khi mới 16 tuổi. Ông có trận ra mắt trong màu áo đội tuyển gặp Argentina và ghi bàn ngay trong trận đấu đầu tiên, trở thành cầu thủ trẻ nhất lập công cho đội tuyển Brazil.
Vươn tầm thế giới tại World Cup 1958
Giải vô địch bóng đá thế giới 1958 tổ chức tại Thụy Điển là cơ hội để Pelé giới thiệu tài năng của mình với cả thế giới. Khi đó ông mới 17 tuổi nhưng đã trở thành trụ cột trong đội hình xuất phát của Brazil.
Trong trận bán kết gặp Pháp, Pelé đã lập hat-trick giúp Brazil thắng đậm 5-2. Đây là hat-trick sớm nhất trong lịch sử World Cup.
Tiếp đó, ông lập công 2 lần trong trận chung kết gặp chủ nhà Thụy Điển, giúp Brazil đăng quang vô địch World Cup lần đầu tiên trong lịch sử với tỷ số 5-2. Với 6 bàn thắng, ông chỉ xếp sau Just Fontaine trong danh sách Vua Phá Lưới của giải.
Chiến thắng của Brazil và màn trình diễn của Pelé đã đưa ông lên hàng ngôi sao toàn cầu. Báo chí ca ngợi ông là khám phá lớn nhất của World Cup 1958. Pelé trở thành biểu tượng của niềm hy vọng và tài năng của bóng đá Brazil.
Thống trị bóng đá Nam Mỹ cùng Santos
Trở lại Brazil, Pelé tiếp tục thi đấu cho Santos và giúp câu lạc bộ này thống trị bóng đá Nam Mỹ. Từ năm 1960 đến 1968, ông cùng Santos giành được 8 danh hiệu São Paulo State Champion và 5 danh hiệu Rio-São Paulo Tournament Champion.
Năm 1962 và 1963, Pelé cũng dẫn dắt Santos giành chức vô địch Copa Libertadores, giải đấu câu lạc bộ lớn nhất Nam Mỹ. Ông cũng lập nhiều kỷ lục ghi bàn, trong đó có cú hat-trick bại vang dội Benfica trong trận chung kết Cúp Liên lục địa năm 1962.
Pelé còn 2 lần liên tiếp đoạt Quả bóng vàng Nam Mỹ năm 1961 và 1962, chứng tỏ vị thế số 1 của ông ở lục địa này. Có thể nói, Pelé là cầu thủ vĩ đại nhất mà bóng đá Nam Mỹ từng sản sinh ra.
Những thăng trầm tại World Cup 1962, 1966
Tại World Cup 1962 tổ chức tại Chile, Pelé bị chấn thương sớm và phải rời sân sau trận ra quân. Dù vậy, đồng đội Amarildo đã thay thế xuất sắc và Brazil vẫn bảo vệ thành công chức vô địch thế giới.
Ở World Cup 1966 tổ chức tại Anh, Pelé tiếp tục gặp vận đen khi bị các hậu vệ đối phương phạm lỗi thô bạo, khiến ông phải rời sân sớm. Brazil thi đấu mờ nhạt và bị loại ngay từ vòng bảng.
Mặc dù vậy, ở cấp CLB, Pelé vẫn duy trì phong độ cao với Santos. Các đối thủ phải thay đổi lối chơi để kèm ông nhưng vẫn không ngăn cản nổi. Ông ghi đến 101 bàn chỉ riêng trong năm 1965 và vượt mốc 1000 bàn thắng trong sự nghiệp vào năm 1969.
Đỉnh cao phong độ tại World Cup 1970
World Cup 1970 tổ chức tại Mexico là cơ hội để Pelé khẳng định mình là cầu thủ vĩ đại nhất hành tinh. Dù đã 30 tuổi nhưng ông vẫn là trụ cột không thể thay thế của đội tuyển Brazil.
Trong trận mở màn, Pelé đã kiến tạo và ghi bàn trong chiến thắng 4-1 trước Tiệp Khắc. Ông tiếp tục lập cú đúp trong trận thắng Romania 3-2 ở vòng bảng.
Điểm nhấn của Pelé là bàn mở tỷ số trong trận chung kết gặp Ý. Sau đường chuyền của Clodoaldo, ông đánh đầu đưa Brazil vượt lên dẫn trước. Cuối cùng, Brazil đè bẹp Ý 4-1 để lên ngôi vô địch World Cup lần thứ 3.
Chiến thắng của Brazil được coi là màn trình diễn đỉnh cao của bóng đá tấn công. Với thành tích 4 bàn thắng, Pelé trở thành cầu thủ đầu tiên đoạt Quả bóng Vàng (cầu thủ xuất sắc nhất giải) 3 lần, sau chiến thắng năm 1958 và 1970.
Giai đoạn cuối sự nghiệp
Sau thành công của World Cup 1970, Pelé chính thức giã từ đội tuyển quốc gia sau 113 trận, ghi được 77 bàn (kỷ lục ghi bàn cho Brazil). Ông cũng rời Santos năm 1974 sau 19 mùa giải thi đấu.
Năm 1975, Pelé sang Mỹ thi đấu cho New York Cosmos và giúp CLB này vô địch giải NASL 1977 trước khi chính thức giải nghệ năm 1978. Màn trình diễn của ông đã giúp quảng bá môn thể thao vua tại nước Mỹ.
Di sản
Với thành tích 3 lần vô địch World Cup và 1281 bàn thắng, Pelé xứng đáng được coi là cầu thủ vĩ đại nhất mọi thời đại. Phong cách chơi bóng độc đáo, kỹ thuật hoàn hảo và khả năng ghi bàn xuất thần của ông đã định nghĩa lại bóng đá.
Pelé được mệnh danh là “Vua bóng đá” và là hình mẫu của thế hệ cầu thủ. Ông được ngưỡng mộ không chỉ bởi tài năng trên sân cỏ mà còn bởi phẩm chất đạo đức cao quý.
Sau khi giải nghệ, Pelé trở thành đại sứ thể thao, hoạt động tích cực trong các hoạt động xã hội và từ thiện. Ông đặc biệt chú trọng đến việc nâng cao đời sống của trẻ em nghèo ở Brazil.
Năm 1999, Pelé được bầu chọn là Vận động viên vĩ đại nhất thế kỷ 20 bởi Ủy ban Olympic quốc tế. Tên tuổi và hình ảnh của ông đã vượt ra ngoài bóng đá để trở thành biểu tượng văn hóa của thế giới.
Pelé chính là hiện thân cho tinh thần thể thao, niềm đam mê và ý chí vượt khó. Cuộc đời và sự nghiệp của ông sẽ mãi mãi là tấm gương sáng để các thế hệ mai sau noi theo.